Osmanli'da araba sevdasi

> OSMANLI Imparatorlugu'nda araba kullanimina onculuk eden ilk padisahin Fatih Sultan Mehmet oldugunu biliyor musunuz? Buyuk padisahin son seferine hanto tipi bir araba ile cikmasi ve yolda vefati uzerine cenazesinin yine ayni araba ile getirilisi, Osmanli'da araba donemini baslatti. Pay - i taht Istanbul'da sadece saray mensuplarina mahsus bir luks sayilan araba, 19. yuzyilda Tanzimat'la birlikte Osmanli halkini sarmis. 1800'lu yillarin ikinci yarisi, Istanbul ile suslu arabalarin tanismaya basladiklari en guzel donemlerdi. Isfalt Yol Kulturu Dergisi'nde yayimlanan bir arastirma o yillarda Istanbul sokak ve caddelerinde gorulen belli basli araba tiplerini anlatmis. Iste bazilari: KIRA ARABALARI: Surucu beygirleri adi da verilen Istanbul'un kira arabalari iki cesitti: Numarasiz luksler, gunduz ve gece arabalari. Kira arabalarinin tarifesi soyle idi: 20 dakikayi bulmayacak yollar 5 - 7.5 kurus, kirk dakikadan eksik mesafelerin saati 10, gunes batimindan gece yarisina kadar 15 kurus, hava kararinca 20 kurustu. SEDYE: Asilzadelerin, turistlerin, zenginlerin araba yerine kullandiklari, iki - dort usak tarafindan tasinan kabinli taht - i revanlar. SANDIK ARABALARI: Genellikle yuk tasimayi amaclayan, tek veya cift atli, kutu biciminde halk tipi arabalar. KUPA: Avrupa'dan ithal, siyah renkli ahsapla kapli, atlarin cektigi arabalar. Sultan Abdulhamit devrinde kadinlarin sadece kupalara binmesine izin verilmis. HANTO: Saray kadinlarinca kullanilan, tepesi ve koseleri billur ve gumus topuzlu, agir arabalar. TALIKA: Daha cok sehir disindaki sayfiye yerlerine gidis icin kullanilan, koculara nazaran daha sussuz, perdeli tenteli arabalar. KAP: Ingiltere'den ithal edilmis, genellikle Kadikoy yakasinda, Fenerbahce piyasasinda kullanildigi gorulen sik arabalar. Istanbul'da sayilari 5 - 10 civarinda idi. FAYTON: Abdulmecit doneminde Avrupa'dan gelmis, onceleri saray veya konak arabalari sonralari kira faytonlari olarak kullanilan ustu koruklu tek veya cift atli arabalar. LANDON: Alman kokenli, faytonlara nazaran agir ve oturakli bir govdesi olan, iki parcali koruklu, daha cok resmi nitelikli olarak kullanilan arabalar. KOCU: Basi kurdeleli ya da cicekli ama mutlaka cingirakli okuzlerin cektigi, sirma puskullu tenteli tek duze yaygin halk arabasi. 2. Mahmut doneminde toplam adetleri 700 civarinda idi. OMNIBUS: 19. yuzyilin ikinci yarisinda Istanbul halkinin gunluk yas***** katildi. 2 - 4 atla cekilen ve 15 - 20 kisi tasiyabilen sik gorunumlu dolmus arabalari icin bu deyim kullanilmaktaydi.